Şaşılık ne demektir?
Şaşılık, kısaca gözlerin paralelliğinin bozulması ve farklı yönlere bakması olarak tanımlanabilir. Bir göz veya iki göz birden kayabilir. Kayma sıklıkla içe veya dışa doğru olmaktadır. Ancak göz yukarı veya aşağı doğru da kayabilir. Şaşılık toplumda genel olarak %4 oranında gözlenmektedir. Yani oldukça sık görülen bir göz problemidir. Çocukluk çağında sıklıkla karşılaşılan bir hastalık olmakla birlikte erişkin yaşlarda da çeşitli nedenlere bağlı olarak şaşılık oluşabilir.
Her bir gözün dış duvarına (sklera) yapışarak hareketlerini kontrol eden altı kas (4 rektus kası ve 2 oblik kası) mevcuttur. Gözlerin paralel kalıp belli bir hedefe odaklanabilmeleri için tüm kasların birlikte ve belli bir denge içinde çalışmaları gerekir. Gözlerin birlikte hareket etmesi için de her iki gözdeki kasların uyumlu çalışması gerekir. Bir yöne bakarken sağ gözdeki kas kasılırken sol gözdeki aynı kas gevşemelidir. İşte bu uyum bozulunca şaşılık ortaya çıkmaktadır.
Şaşılığın nedenleri
Şaşılığın farklı nedenleri vardır. Çocuklarda ve erişkinlerde farklıdır. Çocukluk çağında görülen şaşılık nedenleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
1) Kırma kusurları, hipermetropi
2) Nörolojik bozukluklar
- Serebral palsi (doğum esnasında oksijensiz kalan çocuklar)
- Down sendromu
- Hidrosefali
- Beyin tümörleri
3) Görme azlığı veya kaybı: Katarakt, göz içi tümörleri, göz travmaları sonucu gelişen vitreus hemorajisi, retina ödemi, koroid ruptürü gibi durumlar
4) Travma sonrası gelişen göz dışı kas felçleri, orbita kemiklerinde kırıklar, kranial sinir felci gibi durumlar
Ancak çoğu çocukluk çağı şaşılık olgusunda altta yatan herhangi bir neden bulunamamaktadır. Yani çoğu şaşılıklar idiyopatik gruptadır.
Bebeklik ve çocukluk döneminde olan şaşılıkların bir kısmı yalancı kaymalardır. Burun kökünün genişliğine bağlı yanıltıcı bir içe kayma görüntüsü olabilir. Bazı bebeklerin gözleri çapraz gibi durur. Bebekler ve infantlarin burun kökü geniş ve basık olur, ayrıca gözlerin burun kısmında bir cilt katlantısı bulunabilir. Bunlar sanki gözlerde çaprazlaşma varmış gibi bir görünüm oluşturur. Çocuk büyürken bu yalancı şaşılık durumu kaybolur. Gerçek şaşılığı olan bir çocuğun durumunda ise düzelme olmaz. Gözlerdeki bu çaprazlaşma durumunun 6 aya kadar düzelmesi beklenir. Daha ileriki dönemlerde görülen her türlü göz kayması tümör ve diğer hastalıkların ekarte edilmesi için detaylı göz muayenesi gerektirir.
Erişkin çağda ortaya çıkan şaşılıklarda travma, hipertansiyon ve diabetes mellitus gibi durumlar önemli rol oynar. Erişkin yaş grubundaki şaşılıklar genellikle paralitik şaşılık denilen gruptandır. Yani gözü hareket ettiren kaslar veya inerve eden sinirlerde gelişen mekanik/vasküler sorunlar nedeniyle gelişmektedir.
Şaşılığın belirtileri
Şaşılığın temel belirtisi düz bakamayan bir gözdür. Bazen çocuklar güneşte bir gözlerini kapatır. Bazı çocuklar gözlerinin ikisini birden kullanmak için başlarını eğerler. Yani baş pozisyonu gelişebilir. Nadiren baş ağrısı da görülebilir.
Sağ gözde iç şaşılık görülüyor
Şaşılık nasıl teşhis edilir?
Şaşılık tanısı göz muayenesi sonucu konur. Şaşılığın hipermetropi veya görme bozukluğu yapan bir göz içi/göz çevresi hastalığına bağlı olup olmadığı da bu muayenede tesbit edilir. Tüm çocukların dört yaşına girmeden önce görme ve göz muayenesi olmaları önerilmektedir. Ailede şaşılık veya göz tembelliği hikayesi varsa bu muayene daha önceki yaşlarda yapılmalıdır.
Şaşılık tedavisi
Şaşılık tanısı göz muayenesi sonucu konur. Tüm çocukların dört yaşına girmeden önce görme ve göz muayenesi olmaları önerilmektedir. Ailede şaşılık veya göz tembelliği hikayesi varsa bu muayene daha önceki yaşlarda yapılmalıdır.
Çocukluk çağı şaşılıklarında önemli olan bir konu göz tembelliği yani ambliyopi gelişmesi riskidir. Şaşılık göz tembelliği yapabilen bir hastalıktır. Şaşılığı olan çocukların yaklaşık yarısında göz tembelliği gelişmektedir. Ambliyopinin engellenmesi için göz kapaması yapılması ve gerekiyorsa gözlük kullanımı gerekmektedir. Kapama tedavisi ne kadar erken yapılırsa ambliyopiye bağlı görme kaybı riski o kadar azalmaktadır. 10 yaşından sonra yapılan kapama tedavisinin görme üzerine etkisi genellikle daha az olmaktadır. Ancak 17 yaşına kadar kapama tedavisinden fayda gören ve görmesi artan hastalar mevcuttur. Dolayısıyla geç tanı konmuş olsa bile kapama tedavisi denenebilir.
