Nöro-oftalmoloji, gözü beyne bağlayan optik sinirin benign ve malign hastalıkları, çeşitli göz hareket bozuklukları, göz ve kapağını etkileyen kas hastalıkları ve kraniyal sinir felçleri ile ilgili bölümdür. Nöro-oftalmoloji alanına giren hastalıklar başlıca pupilla bozuklukları, optik nöropatiler, papilla ödemi, kraniyal sinir felçleri ve optik sinir tümörleri alarak gruplandırılabilir.
Nöro-oftalmolojik hastalıklar
1) Pupilla bozuklukları
Pupilla yani göz bebeğinin normalden daha büyük veya küçük olmasına dayanır. Fizyolojik anizokori denilen durumda her iki göz bebeği arasında 1 mm fark bulunur. Ancak bundan daha fazla fark bulunması anormaldir. Anizokori şu durumlarda görülür: Otonom sinir sistemi hastalıkları (Adie pupillası, Argyll-Robertson pupillası, Horner sendromu), okülomotor sinir patolojileri (3. Sinir paralizisi veya kompresyonu), göze ait nedenler (geçirilmiş glokom krizi, iridosiklit sekeli), travmaya bağlı midriazis, ilaçlar (atropin, pilokarpin vd). Anizokori nedenleri içinde dilate pupilla ve küçük pupillaya neden olanlar olarak 2 ye ayrılabilir:
Dilate pupilla: Adie pupillası, intrakraniyal anevrizma, intrakraniyal kitle basısı sonucu 3.sinir kompresyonu, glokom krizi, travma, ilaçlara bağlı görülebilir.
Küçük pupilla: Tek taraflı ise Horner sendomu, iki taraflı ise Argyll-Robertson pupillası akla gelir. Bunun dışında iridosiklit sonrası ve ilaçlara bağlı da gelişebilir.
2) Optik nöropatiler
Optik nöropati çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen optik sinir inflamasyonları yani iltihaplarıdır. Hastaların başvurma şikayeti görme azalması ve görme alanında perdelenme olabilir. Fundus muayenesinde optik disk ödemli, sınırları silik olarak görülür. Optik sinir başı ve etrafında hemorajiler görülebilir. Bazen optik disk normal görünümde olabilir çünkü patoloji optik disk arkasındaki optik sinir segmentini tutuyor olabilir. Optik nöropatiler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- İskemik: damar patolojisine bağlı
- Demyelinizan: multipl sklerozis (MS) gibi hastalıklarda
- Kompresif: optik sinire bası yapan tümörler sonucunda
- Travmatik: optik sinir zedelenmesi sonucunda
- Herediter (Leber’in herediter optik nöropatisi)
- Radyasyona bağlı
- Toksik: nutrisyonel veya ilaç kullanımına bağlı-etambutol, INH gibi ilaçlar, yoğun tütün ve alkol kullanımı söz konusu olabilir.
- Sistemik ve oküler hastalıklar: sarkoidozis, sfiliz gibi
Non-arteritik iskemik optik nöropati olgusunda optik diskte ödem, üst nazalde iğ şekilli hemoraji izleniyor
Optik nöropatiler içinde en sık görülen iskemik yani damar patolojisine bağlı olanlardır. İskemik optik nöropati, arteritik ve nonarteritik tipte olabilir. İskemik grup içinde de en sık nonarteritik iskemik optik nöropatiler görülür. Bu tip optik sinir inflamasyonlarının neden geliştiği tam olarak bilinmez ancak diabetes mellitus, hipertansiyon ve ateroskleroz zemininde görülebilirler. Bu hastalarda görme kaybı gelişir, bazen sistemik kortikosteroid tedavisiyle görme kaybı kısmen önlenebilir. Bazı hastalar kendiliğinden düzelebilir. 2. tip olan arteritik iskemik optik nöropatilerde temporal arterit gibi altta yatan vaskulit mevcuttur. Bunlarda şiddetli baş ağırısı, sedimentasyon yüksekliği gibi sistemik bulgular bulunur. Acil sistemik kortikosteroid tedavisi başlanması gerekir. Çoğu hastada ciddi görme kaybı (ışık hissi veya absolü seviyesinde) gelişir.
Optik nevrit terimi nörolojik demyelinizan hastalıklarda (multipl skleroz vd) gelişen optik sinir inflamasyonları için kullanılır. Bu hastalıklarda bazen görme siniri ödemlidir. Bu duruma papillit denir. Ancak diğer zamanlarda görme siniri normal görünümde olabilir. Bu duruma retrobulber nevrit denir. Hasta göremediği gibi hekim de muayene sırasında herhangi spesifik bir patoloji göremez. Nadiren de nöroretinit denilen hem optik sinirde ödem hem de makülada eksüda birikimleri ile giden tablo gözükür.
3) Papilla ödemi (staz papiller)
Genellikle iki taraflı olarak optik disk ödemi görülür. Papilla ödemi:
- Beyin tümörü
- Beyin omurilik sıvısı dolaşım yollarında tıkanıklık
- Koroid plexus tümörü gibi beyin omurilik sıvısı sekresyonunda artış yapan hallerde görülür.
Orbita tümörü ve inflamasyonları: genellikle tek taraflı papilla ödemi oluşturur.
4) Nöromotilite bozuklukları
Kraniyel sinir felçleri: Göz dışındaki kasları inerve eden 3,4,6. kraniyal sinir felçlerinde gözde kayma ve belli yönlere bakamama şikayeti gelişir.
Myasthenia gravis (MG): Bir kas hastalığıdır. Göz kapağında düşüklük ve çift görme gelişir. %50 hastada MG’in ilk belirtileri göz bulgularıdır. MG hastalarının %90’ında göz ve gözkapağı kaslarında tutulum gelişir.
Nistagmus: Gözün istemsiz ritmik hareketlerine verilen isimdir.
5) Optik sinir tümörleri
Bu grup hastalıktan orbita tümörleri ve hastalıkları bölümünde bahsedilmektedir.
Sol gözde optik sinir kılıf menenjiomuna bağlı gelişen optik atrofi mevcuttur
Sol optik siniri etkileyen optik sinir kılıf menenjiomunun MRG görüntüsü. Optik sinirde tren yolu görünümü görülüyor
Nöro-Oftalmoloji Hastalıklarının Belirtileri
- Görme kaybı (ani veya geçici)
- Yavaş ilerleyen görme azalması
- Çift görme
- Görme alanı kaybı
- Göz bebeklerinin büyüklük farkı
- Renk görme bozukluğu
- Göz kapak aralığında farklılık
- Yüzde ve göz çevresinde kasılma
- Nooofteoloji, orbite ve rafine hastalıklarında
Bazı sık görülen belirtilerin nedenleri
Nörooftalmolojide görülen bazı belirtiler orbita ve retina hastalıklarında görülen belirtiler ile örtüşebilir.
Gelip geçici görme kaybı (amaurosis fugax): Saniyeler yada dakikalar süren, tek yada çift gözde perde inme, göz kararması yada beneklenme şeklinde görülen görme kaybı göze ya da beynin görme merkezine giden damarların birinde geçici daralma veya tıkanma belirtisidir. Hastanın göz ve kardiyoloji bölümlerince değerlendirilmesi gerekir. Bazen orbita içinde yerleşen bir tümör bu belirtiye neden olabilir.
Ani görme kaybı: Santral retina arterinde tıkanma sonucu gelişebilir. Retina hücreleri iskemiye yani oksijensizliğe en fazla 100 dakika dayanabilir. Bu nedenle hastanın bu süre zarfında bir göz hekimine müracaat etmesi gerekir. Çoğu hastada kalıcı görme kaybı gelişir. Bazı nadir durumlarda tıkanıklık tedaviyle açılırsa görme geri gelebilir.
Yavaş ilerleyen görme kaybı: Genellikle glokom, katarakt, yaşa bağlı maküla dejenerasyonu gibi göz içi nedenlere bağlı yavaş ilerleyen görme kaybı nadiren beyinde göz sinirine baskı yaparak yaşamı tehdit edecek bir nedene (tümöre) de bağlı olabilir.
Çift görme: Gözleri hareket ettiren kaslarda veya kasları inerve eden sinirlerde bir sorun olduğunda, gözler birbirine paralel bir durumda kalamaz. Her iki gözden beyne farklı görme sinyalleri gittiği için çift görme gelişir.Çift görme her iki gözden beyine farklı sinyaller gittiği için oluşur. Çift görme, orbita için tümörünün belirtisi de olabilir.
