Gözyaşı salgısını yapan sistem
Gözyaşı lakrimal bez ve yardımcı gözyaşı bezleri tarafından salgılanmaktadır. Lakrimal bezin iki lobu (parçası) vardır. Lakrimal bezin büyük parçası, orbita yani göz çukurunda yerleşir. Küçük lobu (palpebral) ise göz kapağında üst temporalde yerleşimlidir. Büyük lobun kanalları küçük loba girer ve daha sonra her iki lobun kanalları üst temporal forniksten göz yüzeyine boşalır. Lakrimal bez refleks göz sulanmasından sorumludur. Yardımcı göz yaşı bezleri olan Wolfring ve Krause bezleri ise üst fornikste yerleşimlidir. Yardımcı göz yaşı bezleri, bazal göz yaşı üretiminden sorumludur.
Gözyaşının yapısı
Göz yaşı 3 tabakadan oluşur. En dışta lipid, ortada aköz, en içte yani korneaya en yakın bölümde ise musinöz tabaka yer alır. Lipid tabaka, Meibomian ve Zeiss bezleri tarafından salgılanır. Meibomian bezleri göz kapağındaki tars tabakasında bulunur. Zeiss bezleri kirpik diplerinde yer alır. Aköz tabaka lakrimal bez ve yardımcı göz yaşı bezleri tarafından salgılanır. Korneaya oksijen sağlar. Musin tabaka ise konjonktivada bulunan Goblet hücreleri, Henle kriptleri ve Manz bezlerinden salınır. Gözyaşının kornea epiteline tutunmasını sağlar.
Göz sulanmasının nedenleri nelerdir?
Göz sulanması, lakrimal drenaj sistem bozukluğu (epifora) veya göz yaşının aşırı salınımına bağlı (lakrimasyon) olarak gelişebilir. Lakrimal drenaj sistem bozukluğu sonucu gelişen epifora, lakrimal pompa yetersizliği veya obstrüksiyon kaynaklıdır. Pompa yetersizliği, fasial sinir felci ve ektropion (kapağın dışa dönmesi) sonucunda gelişebilir. Epiforanın esas önemli nedeni lakrimal drenaj sisteminde gelişen obstrüksiyon yani tıkanıklıktır. Obstrüksiyon, konjenital veya edinsel olabilir. Konjenital obstrüksiyon, nazolakrimal kanal alt ucunda bulunan Hasner valvinin açılmaması sonucu gelişir. Doğumdan itibaren 4-6. haftadan sonra sulanma devam ediyorsa bu durum konjenital nazolakrimal kanal tıkanıklığı belirtisi olarak kabul edilmelidir.
Sol gözde epifora (göz sulanması) izleniyor
Edinsel olan epifora nedenleri punktal stenoz, kanaliküler obstrüksiyon, dakriyosistit ve nazolakrimal kanal tıkanıklığı olarak sınıflandırılabilir. Edinsel epiforanın en sık nedeni nazolakrimal kanalın buruna açılan alt ucunda tıkanıklıktır. Bu tıkanıklık sıklıkla primer inflamatuar tiptedir ama travma, tümör veya burun içinde mekanik obstrüksiyona bağlı sekonder olarak ta gelişebilir. Nazolakrimal kanal tıkanınca göz yaşı buruna boşalamaz ve nazolakrimal kesede birikir. Zamanla enfeksiyon eklenebilir. Dakriyosistit gözün iç kısmında medial kantüs bölgesinde şişlik tarzında görülür. Akut dakriyosistitte enfeksiyon belirtileri kırmızılık, ağrılı şişlik ve punktumdan pürülan akıntı söz konusudur. Akut dakriyosistit tedavi edilmez veya tedavide geç kalınırsa cilde açılabilir yani fistül gelişir. Kronik dakriyosistitte ise akut inflamasyon belirtileri belirgin değildir. Kronik düşük dereceli bakteriyel enfeksiyon ve sulanma olur.
Koronal kesiti ağırlıklı manyetik rezonans görüntülemede alt nazal orbitada yerleşimli dakriyosistit mevcuttur
Oversekresyon (lakrimasyon), entropion/trikiyazis ile oküler irritasyon sonucu veya blefarit/kuru göz durumlarında refleks olarak gelişir. Bunların dışında konjenital glokom, iridosiklit, kornea epitelinde abrazyon gibi çeşitli nedenlerle de lakrimasyon görülebilir. Dolayısıyla böyle bir hastada göz yaşı drenaj sistemi yanında diğer olasılıklar da akla getirilmelidir.
